Verandering. Of liever gezegd omgaan met verandering. Van dat onderwerp krijg ik het altijd een beetje benauwd. Vooral omdat ik zelf helemaal niet zo van verandering hou. Ik ben een gewoontedier met een diep ingebakken voorkeur voor routine. Dat begint al met een belangrijk ingrediënt van mijn ochtendroutine: iedere ochtend nuttig ik een keurig zacht gekookt eitje bij het ontbijt. Precies 5 minuten gekookt, geen seconde korter of langer. Dat is mijn protocol.
Maar dan gebeurt er soms iets. Die eieren willen niet altijd mijn protocol volgen. En is dit het resultaat:
Dan heb ik ’s ochtends geen zacht gekookt ei maar een uitgelopen ei. Die eieren volgen hun eigen protocol. En ze confronteren mij met een verandering van mijn ochtendroutine. Overigens zou het mij niet moeten verbazen dat mijn eieren dit af en toe doen: op de doos staat dat het vrije uitloop eieren zijn.
Ik moet eerlijk bekennen dat zo’n uitgelopen ei mij behoorlijk chagrijnig kan maken. Een uitgelopen ei is minder lekker dan een niet uitgelopen ei. Een uitgelopen ei is eigenlijk maar een half ei. En ik weet nooit van tevoren of zo’n ei gaat uitlopen als ik het in mijn pannetje doe. Het is altijd een verrassing. Ik heb er geen controle over. En voor iemand die van de routine houdt, is niets zo erg als een verrassing en ergens geen controle over hebben.
Maar dan. Zo’n uitgelopen ei vind ik stiekem ook wel leuk. Ik ben ze gaan fotograferen. Omdat ik vaak niet met zomaar een uitgelopen ei aan het ontbijt zat, maar met Elvis. Of een mannetje met een gekke neus. Of een spin of een leeuw. En één keer zat ik volgens mij met een bekend Nederlands politicus aan de ontbijttafel. En mijn verzameling heeft (rond Pasen) in de krant gestaan. De Amsterdamse krant Het Parool heeft ze gepubliceerd. Hoe leuk is dat?
Verandering dus. Of liever gezegd omgaan met verandering. Dat schijnt nogal ingewikkeld te zijn. Vooral op de werkvloer. Er zijn de nodige boeken volgeschreven over dit onderwerp: verandermanagement. Je kunt er studies in volgen. Of veranderkundigen (zoals ik) inhuren.
Dit plaatje – gebaseerd op de rouwverwerking curve van psychiater Elisabeth Kübler Ross – zie ik regelmatig verschijnen in de managementboeken over verandermanagement:
Wat dit plaatje zegt is dat als je wordt geconfronteerd met een verandering dat je dan een aantal fases doorloopt. En dat daar een bepaalde volgorde in zit.
Met andere woorden dit zijn de fases die mijn humeur doorloopt op het moment dat ik zie dat mijn ei uitloopt. Volgens deze curve ben ik dan eerst in shock, ik ontken, ik word boos en gefrustreerd, ik word verdrietig. Als ik niet uitkijk raak ik nog in een diepe depressie. Kortom mijn humeur zakt naar een dieptepunt. Want ik wil helemaal geen uitgelopen ei!
Maar dan volg langzaam de acceptatie, er breekt een glimlach door, ik pak mijn camera en fotografeer mijn uitgelopen ei. En tenslotte ben ik dolblij met mijn uitgelopen ei.
Ja, wat betreft mijn eieren is deze curve herkenbaar. In de managementboeken leer je dan ook dat als je veranderingen in gang wilt zetten, dat je er rekening mee houdt dat iedereen die met de verandering geconfronteerd wordt, door deze fasen heen zal gaan. En dat iedere fase een andere aanpak nodig heeft.
Inderdaad een prachtige theorie, maar wat ik ook regelmatig tegenkom is dit patroon:
Hoe vaak komt het niet voor dat we een ontzettend leuk idee hebben waar we heel enthousiast over zijn. Bijvoorbeeld: je zit met je partner op de bank, je kijkt elkaar aan en zegt tegelijkertijd: wordt het niet eens tijd voor een nieuwe bank? Weg met die oude doorgezakte meuk, waar alleen de kat nog plezier aan beleeft. Iets nieuws dat ons interieur weer opfleurt. Een verandering!
En wat doet een groot deel van de Nederlandse bevolking als we een nieuwe bank willen?
Dan gaan we naar IKEA.
En die IKEA verandercurve eindigt bij mij op de een of andere manier altijd met: was ik maar nooit op dit idee gekomen. Die oude bank zit nog prima!
Ook in de werkomgeving kom ik de IKEA verandercurve regelmatig tegen. Er is een idee voor een nieuw systeem. Het systeem dat alle andere systemen overbodig zal maken. Het systeem der systemen waar onze klanten niet zonder zullen kunnen. Wat het leven van onze klanten en van onszelf duizendmaal eenvoudiger zal maken. Kortom, iedereen is enthousiast en we gaan aan de slag.
Het blijkt allemaal gaandeweg iets ingewikkelder dan gedacht. Het systeem wordt steeds groter en complexer. De ideeën zijn lastig uit te voeren. Niet iedereen is even enthousiast meer. Het duurt langer en langer voor het systeem gebouwd is. Met bijbehorend prijskaartje. We raken gefrustreerd. En als het systeem eindelijk af is blijkt dat onze klanten er ook niet op zitten te wachten.
Waren we maar nooit op dit idee gekomen!
Dus ook dit is in mijn beleving de verandercurve. Maar zo heb ik hem eigenlijk nog nooit in de managementboeken zien staan.
En dan heb ik het nog niet eens over de reacties op veranderingen die zich noch aan de Kübler-Ross curve noch aan de IKEA curve houden. Maar er eerder uitzien zoals deze lijn:
Het vliegt alle kanten op. Alle reacties van boos tot verdrietig tot blij komen voorbij. Niet noodzakelijk in een vaste volgorde. En al helemaal niet in een rechte lijn.
En dat brengt me bij het enige zinnige dat ik – als zelfbenoemd veranderkundige – kan zeggen over verandering:
“Verandering gaat over je aanpassen of wennen aan nieuwe situatie die anders is dan je gewend bent.
Of je dat nu zelf in gang zet of een ander. Of jij nu bedenkt dat je een nieuwe bank wilt, of je partner.
En die aanpassing heeft tijd nodig. Soms heb je slechts een korte tijd nodig om te wennen. En soms duurt dat lang(er). Verandering heeft tijd nodig.”
En als ik een verandermanagement boek zou schrijven, zou dit de kern van mijn boodschap zijn. Meer zou er denk ik ook niet in staan. Of dat een bestseller wordt, betwijfel ik.
Illustraties en fotografie: © 2017 Barbara van Schaik